KDV İndiriminden Çıkarılan Fatura Ba Formundan da Çıkarılmalı mıdır?

KDV İadesi alanların sıklıkla karşılaştığı diğer mükelleflerin ise genellikle vergi incelemesi sırasında karşılaştığı bir durum olan SMİYB’ lerde yer alan KDV’nin indirim hesaplarından çıkarılması hususu mükelleflerin canını fazlasıyla sıkmaktadır. Yapılan ticari işlem sırasında temin edilmeyen bir belge yada uyulmamış bir prosedür sebebiyle işlemin gerçekliğinin kanıtlamaması durumunda SMİYB niteliğinde olan belgede yer alan KDV’nin indirimi kabul edilmemektedir.

İşte böyle bir durumda (SMİYB niteliğinde olması sebebiyle) indirimi kabul edilmeyen KDV tutarı için KDV beyannamesine düzeltme verilmesi gerekmektedir. Peki bu belgenin (Ba formunda bildirilime) sınırı(nı) aşması halinde ilgili dönem Ba formuna da düzeltme yapılıp yapılmayacağı merak edilmektedir.

Konu hakkında Gaziantep Vergi Dairesi Başkanlığınca 28.01.2019 tarihinde verilen B.07.1.GİB.4.27.15.02-105-7317 sayılı özelgede aşağıdaki açıklama yapılmıştır.

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar göre; mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilmeleri için, öncelikle bahsi geçen belgelerin gerçeği yansıtması ve kanuni defterlere kaydedilmesi gerekmektedir. Bu durumda haklarında sahte belge veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenleme veya kullanma tespiti bulunan mükellefler, yasal defter ve belgelerine kaydettiği mal ve/veya hizmet alışına ilişkin düzenlenen faturanın KDV tutarını ilgili dönem KDV beyannamesinden tenzil etmek suretiyle KDV beyannamesini düzeltmeleri halinde, söz konusu faturaya ait tutarın ilgili dönem Form Ba bildiriminden de çıkarılarak, bildirim formunun ilgili Genel Tebliğde belirlenen usul ve esaslara göre düzeltilmesi gerekmektedir.

Bu açıklamalara göre SMİYB niteliğinde olan belgede yer alan ve indirimi kabul edilmeyen KDV dolayısıyla döneme ilişkin KDV beyannamesine düzeltme verilmesi halinde aynı dönemin Ba formuna da düzeltme verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Tabi bu durumda Ba formuna düzeltme verildiği için ceza ile karşılaşılacaktır.

Sonuç olarak yapılan ticari işlem sırasında hak kaybına mahal vermeyecek şekilde belge temin edilmeli, KDV Genel Uygulama Tebliğinde konu hakkında yapılan açıklamalara dikkat edilmelidir. Yoksa hem KDV indirimden olunacak hem de ceza ödenmek durumunda kalınacaktır.

SMMM – Denetçi

Menderes ÇETİN

Reklamlar

6736 Sayılı Kanunundan Yararlanılan Dönem İçin %5 Vergi İndirimi Mümkün müdür?

 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi” başlıklı mükerrer 121 inci maddesinde yapılan düzenleme ile “Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5’inin, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirileceği belirtilmiştir.

Aynı maddede söz konusu indirimden faydalanabilmek için;

1. İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş ve bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin kanuni süresinde ödenmiş olması,
2. (1) numaralı bentte belirtilen süre içerisinde haklarında beyana tabi vergi türleri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması (Yapılan tarhiyatların kesinleşmiş yargı kararlarıyla veya 213 sayılı Vergi Usul Kanununun uzlaşma ya da düzeltme hükümlerine göre tamamen ortadan kaldırılmış olması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmaz.),

gerektiği belirtilmiştir.

6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun ile Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerince takip edilen amme alacaklarından bazılarında indirimler yapılmış ve yeniden hesaplanan borca taksitlendirme imkanı sağlanmıştır.

Peki 6736 sayılı kanundan yararlanarak borcunu yapılandıran bir mükellef aynı dönem için yukarıda bahsi geçen ödenmesi gereken verginin %5’i kadarlık indirimden faydalanabilecek midir?

Bu hususta verilen bir özelgede

“…………..vergi inceleme raporuna istinaden tarh edilen vergilerin ve kesilen cezaların, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121 inci maddesi kapsamında kesinleşmiş yargı kararlarıyla veya 213 sayılı Vergi Usul Kanununun uzlaşma ya da düzeltme hükümlerine göre tamamen ortadan kaldırılmaksızın, 6736 sayılı Kanundan faydalanılarak ödenmiş olması nedeniyle, ilgili dönemlerde vergiye uyumlu mükelleflere sağlanan %5’lik vergi indiriminden yararlanmanız mümkün bulunmamaktadır.”

görüşü yer almıştır.

(İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 12.11.2018 tarih ve 62030549-120[Mük.121-2018/504]-E.1043218 sayılı özelge)

SMMM – Denetçi

Menderes ÇETİN

İmar Barışı Kapsamında Ödenen Tutarlar Gider midir? Maliyet midir?

7143 sayılı kanunun 16. maddesiyle 3194 sayılı kanunda yapılan düzenlemeye göre “ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların kayıt altına alınması ve imar barışının sağlanması amacıyla, 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yetkilendireceği kurum ve kuruluşlara 31/10/2018 tarihine kadar başvurulması, bu maddedeki şartların yerine getirilmesi ve 31/12/2018 tarihine kadar kayıt bedelinin ödenmesi halinde Yapı Kayıt Belgesi verilebileceği, yapının bulunduğu arsanın emlak vergi değeri ile yapının Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenen yaklaşık maliyet bedelinin toplamı üzerinden konutlarda yüzde üç, ticari kullanımlarda yüzde beş oranında alınacak kayıt bedelinin başvuru sahibi tarafından yatırılacağı” hüküm altına alınmıştır.

İlgili mevzuatta kısaca imar barışı olarak adlandırılan uygulama kapsamında başvuruda bulunanların ödedikleri bedelleri ödeme döneminde dönem gideri olarak mı dikkate alacakları yoksa uygulamadan yararlanan taşınmazın maliyet bedeline ilave ederek amortisman ayırmak suretiyle mi gider kaydedecekleri konusunda bir açıklama yapılmamıştı.

Konu hakkında Gelir İdaresi Başkanlığınca yayınlanan özelgesinde

“…………….şirketiniz adına kayıtlı taşınmaz için 7143 sayılı Kanunun 16 ncı maddesi uyarınca yararlanacağınız imar barışına istinaden ödenecek olan kayıt bedelinin, taşınmazın iktisadi kıymetini artıran giderler kapsamında değerlendirilmesi ve söz konusu taşınmazın maliyet bedeline eklenmesi gerekmektedir.

Ayrıca, taşınmazın amortisman süresinin tamamlanmamış olması halinde, maliyet bedeline dahil edilecek söz konusu tutarın taşınmazın kalan amortisman süresine göre itfa edilmesi; taşınmazın amortisman süresinin tamamlanmış olması halinde ise, maliyet bedeline eklenen söz konusu tutarın taşınmaza ilişkin faydalı ömür ve amortisman oranı dahilinde aktife alındığı tarihten itibaren itfa edilmesi icap etmektedir.”

açıklaması yapılmıştır.

SMMM-Denetçi

Menderes ÇETİN

Serbest Bölgede Verilen Yapı Denetim Hizmetlerinde KDV

3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;

-1/1 inci maddesinde; ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu,

–6 ncı maddesinde, işlemlerin Türkiye’de yapılmasının; malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını, hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını ifade ettiği,

-17/4-ı maddesinde ise, serbest bölgelerde verilen hizmetlerin KDV’den istisna olduğu,

hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 17/4-ı hükmü gereğince, serbest bölge içinde gerçekleşen hizmet ifalarında KDV uygulanmamakta olup, işlemleri yapanların serbest bölge içinde faaliyette bulunup bulunmamaları istisna uygulamasına engel değildir. Söz konusu bölgelerde faaliyette bulunma ruhsatının bulunup bulunmaması da bu istisna uygulamasını etkilememektedir.

Dolayısıyla, Türkiye’de ya da yurt dışında mukim firmaların ya da serbest bölgede faaliyette bulunan firmaların serbest bölge içinde ifa ettikleri hizmetler Kanunun 17/4-ı maddesi uyarınca KDV’den istisnadır.

Ancak, serbest bölge dışından serbest bölgeye ya da serbest bölgeden serbest bölge dışına ancak yurt içine yönelik olarak verilen hizmetler, Kanunun 1 ve 6’ncı maddeleri gereğince KDV’ ye tabidir.

Yapı denetim hizmeti, yapının bulunduğu yerde verilmesi gereken bir hizmet olduğundan, serbest bölgedeki inşaata yönelik olarak bilfiil serbest bölge içerisinde verilecek yapı denetim hizmetinin, Kanunun 17/4-ı maddesi gereğince KDV’den istisna tutulması gerekmektedir.

SMMM – Denetçi

Menderes ÇETİN

 

Değersiz Hale Gelen Alacakların Tahsil Edilemeyen/Ödenmeyen KDV’sinin İndirim Konusu Yapılması/Düzeltilmesi

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesinde; “Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz alacaktır.

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.” hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi değersiz alacak; kaybedilmiş, tahsiline artık imkan kalmamış ve değeri sıfıra inmiş bir alacaktır.

Kanuni düzenlemeye göre alacağın tahsil imkanının kalmadığının, kazai bir hükümle veya kanaat verici bir vesika ile tevsik edilmesi icap etmektedir. Kazai bir hükümden anlaşılması gereken, alacağın tahsili için kanun yollarına başvurulmuş olması, icra takibinin yapılmış bulunması, bu müracaatlar ve takipler sonunda alacağın ödenmeyeceğine hakim tarafından hükmedilmiş olması; kanaat verici vesika teriminden ise ödemeyi imkansız hale getirmiş hal ve sebepler sonucu ortaya çıkmış belgeler anlaşılmalıdır. Alacağın tahsil güçlüğünün objektif ve inandırıcı belgelerle ortaya konması değersiz alacak uygulaması bakımından büyük önem taşımaktadır. Aksi takdirde alacakların tahsilinin mümkün olmadığının takdiri mükellefe bırakılmış olur. Böyle bir boşluk bırakmamak amacıyla kanun koyucu, değersiz hale geldiği ileri sürülen alacağı ciddi olarak takip edildiğine ilişkin çabaların kazai bir hüküm veya kanaat verici bir vesika ile tevsikini öngörmüştür.

Ayrıca, alacağın değersiz hale geldiği yıl hesaplara zarar olarak yazılması gerekmekte olup, ilgili olduğu yılda zarar yazılmayan alacağın sonraki yıllarda dikkate alınması da mümkün bulunmamaktadır.

Vergi hukuku uygulaması bakımından kanaat verici vesikalara örnek olarak aşağıdaki belgeler sayılabilir.

– Borçlunun herhangi bir mal varlığı bırakmadan ölümü veya Medeni Kanunun 31 ve izleyen maddelerine göre mahkemelerce borçlu hakkında verilen gaiplik kararı ve mirasçıların da mirası reddettiklerine dair sulh hukuk mahkemelerince verilmiş bulunan mirası red kararı,

– Borçlu aleyhine alacaklı tarafından açılan davayı borçlunun kazandığına dair mahkeme kararı,

– Mahkeme huzurunda alacaktan vazgeçildiğine ilişkin olarak düzenlenmiş belgeler,

– Alacaktan vazgeçildiğine dair konkordato anlaşması,

– Borçlunun dolandırıcılıktan mahkum olması ve herhangi bir malvarlığı bulunmadığını belgeleyen resmi evrak,

– Borçlunun adresinin saptanamaması nedeniyle icra takibat dosyasının kaldırıldığını ve yasal süresi içerisinde yenileme talebinde de bulunulmadığını gösteren icra memurluğu yazısı,

– Gerek doğuşu gerekse vazgeçilmesi bakımından belli ve inandırıcı sebepleri olmak şartıyla alacaktan vazgeçildiğini gösteren anlaşmalar (Alacaklının tek taraflı irade beyanı ile alınmasından vazgeçilen alacakların, değersiz alacak olarak zarar kaydı mümkün değildir.),

– Ticaret mahkemesince borçlu hakkında verilmiş ve ilgili masa tarafından tasfiyeye tabi tutulmuş bulunan iflas kararına ilişkin belgeler.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, söz konusu alacakların değersiz alacak olarak dikkate alınabilmesi ve gider olarak kayıtlara intikal ettirilebilmesi için, bu alacakların değersiz olduğuna ilişkin kanaat verici belgelerin ve mahkeme kararının ilgili olduğu yıl hesaplara alınması gerekmektedir.

Aksi halde bu alacağın değersiz alacak olarak hesaplara intikal ettirilmesi ve gider olarak kayıtlara alınmasına imkan bulunmamaktadır.

Ayrıca konuyla ilgili olarak 7104 sayılı kanun ile KDV kanununun 29 ve 30. maddelerinde yapılan ve 01.01.2019 tarihinden itibaren yürürlükte olacak düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

Madde 29 – Vergi İndirimi

……………….

Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen katma değer vergisi, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde indirim konusu yapılabilir (Şu kadar ki Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesine göre karşılık ayrılmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan katma değer vergisinin bu fıkra kapsamında indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınması şarttır.)

Madde 30 – İndirilemeyecek Katma Değer Vergisi

………………

Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin alıcı tarafından ödenmeyen katma değer vergisi.

Sonuç:

Bu düzenlemelere göre (Vergi Usul Kanununun 322. maddesine göre) değersiz hale gelen (yukarıda detaylıca açıklanan belgelerden birine bağlanan) alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen KDV, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde alacaklı konumdaki satıcı mükellefler tarafından indirim konusu yapılarak düzeltilecektir.

Satıcıya KDV’yi ödemeyen borçlu konumundaki alıcılar ise, ödemedikleri bu KDV’yi indirim konusu yapamayacaklar, indirim konusu yapmış iseler, indirim konusu yaptıkları KDV’yi hesaplanan KDV’ye (beyannamenin daha önce indirim konusu yapılan kdv alanına) ilave etmek suretiyle düzelteceklerdir.

Satıcı ve alıcının yapacağı bu düzeltme işlemleri birbirinden bağımsız olup, satıcıların  bu KDV’yi indirim konusu yapabilmeleri için, alıcının düzeltme yapmasını beklemelerine gerek bulunmamaktadır.

Ayrıca Vergi Usul Kanununun 323. maddesine göre karşılık ayrılmak suretiyle gider olarak dikkate alınan KDV ise, (vergi matrahının tespitinde) gelir olarak dikkate alınması şartıyla indirim KDV olarak dikkate alınarak indirim konusu yapılabilecektir.(Bu KDV’nin beyanname üzerinde ayrıca belirtilmesi için uygun bir satır açılması gündeme gerekebilir.)

SMMM – Denetçi

Menderes ÇETİN

KDV İadelerine 2 Yıllık Süre Sınırlaması mı Geliyor!!!

Başta Katma Değer Vergisi olmak üzere çeşitli vergi kanunlarında değişiklik yapan 7104 Sayılı “Katma Değer Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 6 Nisan 2018 Tarihli ve 30383 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştı.

Bu kanunun 10. Maddesiyle 3065 sayılı KDV kanunu’ nun 32 nci maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklik daha önce 5 yıllık tarh zaman aşamı süresi içinde talep edilebilir nitelikte olan KDV iadelerine 2 yıllık süre sınırı getirilmiştir. Yeni düzenleme 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacaktır. Dolayısıyla yeni yıl (01.01.2019) gelmeden önce işlemin gerçekleşmesinden itibaren 2 yıllık süre geçmiş ancak 5 yıllık tarh zaman aşımı süresi dolmamış olan dönemlerde iade alınabilir KDV varsa bunun talep edilmesi gerekmektedir. Bir başka ifade ile yüklenilen KDV si olmasına rağmen bunu iade olarak talep etmeyenlerin bu döneme ilişkin düzeltme beyannamesi vererek iade talep edebilmeleri için bu süre şartına dikkat etmeleri gerekmektedir.

İlgili kanun maddesinin son hali aşağıdaki gibidir.

İstisna Edilmiş İşlemlerde İndirim
Madde 32

Bu Kanunun 11, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 17 nci maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendi uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisi, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirilir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi, işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar talep edilmesi şartıyla Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunur.

Maliye Bakanlığı katma değer vergisi iadesini, hak sahiplerinin vergi ve sosyal sigorta prim borçları ile genel ve katma bütçeli daireler ile belediyelere olan borçlarına ya da döner sermayeli kuruluşlar ile sermayesinin % 51’i veya daha fazlası kamuya ait olan veya özelleştirme kapsamında bulunan işletmelerden temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine ilişkin borçlarına mahsup suretiyle sınırlamaya; imalatçılar tarafından yapılan ihracat işlemlerinden kaynaklanan iadelerde, yüklenilen katma değer vergisi yerine sektörler itibarıyla ihracat bedelinin belli bir oranına kadar iade yaptırmaya yetkilidir. Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunur.

Yapılan düzenlemenin mükellefleri 2 yıllık bir süre içinde yüklenilen KDV’lerini iade almak ya da almamak yönünden kati karar vermeye zorlamaktadır. Esasen 5 yıllık süre içinde düzeltme beyannamesi verilmesi yoluyla iade talep edilmesi hem raporu hazırlayan Yeminli Mali Müşaviri (karşıt incelemeleri yapması ve yüklenimlerin tespiti hususunda) zorlamakta hem de mükellefler için arşivleme anlamında taşınan bir yük oluşturmaktaydı. Bu açıdan bakıldığında yapılan düzenleme KDV iadesi sisteminde hızlanmaya neden olabilir.

Ayrıca işlemin yapıldığı dönemi izleyen iki takvim yıllık süre, mükellefler açısından hak düşürücü bir süredir.

Öte yandan daha önce süresinde (ve ya dönemi takip eden 2 takvim yıllı içinde)  verilen KDV beyannamesinde gösterilen yüklenilen KDV’nin işlem tarihini takip eden 2 takvim yıllık süre geçtikten sonra düzeltme beyannamesi verilmesi suretiyle artırılması söz konusu olursa, işlemin nasıl ilerleyeceği net değildir. Artırılan bu kısmın iadesinin istenip istenemeyeceği açıklanmaya muhtaç durumdadır. Yine bu 2 takvim yıllık hak düşürücü sürenin 01.01.2019 tarihinden itibaren gerçekleşen (iade hakkı doğuran) işlemler için mi geçerli olacağı yoksa henüz süresi geçmemiş işlemler içinde geçerli olup olmayacağı net değildir. Konunun tebliğ düzeyince açıklanacağını düşünmekteyiz.

SMMM – Denetçi

Menderes ÇETİN

 

Aynı Konuyu Düzenleyen Birden Fazla Yasal Düzenleme Varsa…

Ülkemizde yürürlükte bulunan vergi mevzuatının karışıklığı sebebiyle aynı konunun birden fazla kanun ile yorumlandığı olabilmektedir.

Dönem dönem çıkan teşvik uygulamaları geçici ya da kalıcı olarak yapılan değişiklikler, genel kanun hükümlerine ilaveten çıkarılan özel kanun hükümleri vb. düzenlemeler nedeniyle aynı konu hakkında birden fazla hukuk kuralının yürürlükte bulunması söz konusu olabilmektedir. Böyle bir durum ortaya çıkması halinde somut olaya uygulanması gereken hukuk kuralının tespitinde izlenmesi gereken yol bellidir.

Bu konuda Tematic Ticaret ve Mevzuat Araştırmaları Dergisinde çıkan bir makaleden aynen yaptığım alıntı aşağıdadır. Farkındalık  oluşturmak ve zaman kaybı ile sonuçlanan beyhude çabaları azaltmak niyetiyle faydalı olmasını umarım…

Örneğin, aynı zamanda aynı olayı düzenleyen eşit hukuki statüdeki iki norm birbiriyle çeliştiği takdirde, genel hüküm ve özel hüküm ilişkisi veya önceki düzenleme ve sonraki düzenleme ilişkilerine bakılmak suretiyle söz konusu olaya uygulanacak hukuk normu tespit edilmektedir.

Ancak aynı konuyla ilgili hukuk kuralları arasında bir çelişki ya da çatışma da olabilir. Oysa hukuk kuralları arasında bir çatışmanın olmaması gerektiği düşünülür. Kaldı ki, tamlamasında “düzen (intizam)” kelimesini içeren bir olgu olan hukuk düzeni tutarlı bir bütün olmalıdır. Bu bütünü oluşturan unsurlar arasında bir çelişki, bir çatışma olsaydı, bunların bir araya gelmesiyle oluşan bütüne “düzen” denmezdi.

Yine de bir hukuk düzeninde, ilk bakışta birbiriyle çatışıyormuş gibi görünen birden fazla hukuk kuralı bulunabilir. Ancak bu kurallar arasındaki çatışma olsa olsa “görünüşte”dir, “zahirî”dir. İşte hukuk kuralları arasında böyle bir “görünüşte çatışma” varsa, bu çatışma, “çatışma çözme ilkelerine” göre çözülür.

Bu ilkeler esas itibarıyla üç tanedir:

(1) Üst kanun alt kanunları ilga eder,

(2) Sonraki kanun önceki kanunları ilga eder,

(3) Özel kanun genel kanunları ilga eder.

Yukarıda bahsedildiği üzere, belirli bir olayı düzenleyen iki ayrı kanunun aynı zamanda yürürlükte bulunduğu durumlar görülmektedir.

İki ayrı kanun aynı somut olayı farklı biçimde düzenlemişlerse, bu durumda hangi kanunun somut olaya uygulanacağı sorunu karşımıza çıkmaktadır.

Buradan hareketle;

(1) Önceki tarihli üst kanun ile sonraki tarihli alt kanun çatışırsa önceki tarihli üst kanun uygulanır.

(2) Genel nitelikli üst kanun ile özel nitelikli alt kanun çatışırsa genel nitelikli üst kanun uygulanır.

(3) Önceki tarihli genel nitelikli üst kanun hükmüyle sonraki tarihli ve özel nitelikli alt kanun hükmü çatışırsa genel nitelikli üst kanun uygulanır.

(4) Aynı düzeyde yer alan önceki kanun ve sonraki kanunun çatışması halinde, aynı düzeyde yer alan önceki kanun ve sonraki kanun her ikisi de genel nitelikte ise sonraki kanun uygulanır.

(5) Aynı düzeyde yer alan önceki kanun genel, sonraki kanun özel nitelikte ise sonraki özel kanun uygulanır.

Ancak aynı düzeyde yer alan önceki kanun özel, sonraki kanun genel nitelikte ise bunların arasındaki çatışmanın hangi ilkeye göre çözüleceği konusunda kesin bir şey söylenemez, yukarıdaki (2) ve (3) üncü kurallar arasında bir tercihte bulunmak gerekir. Bu tercih konusunda pozitif hukukun bir düzenlemesi yoktur. Bu konu doktrinde de tartışmalıdır.

Doktrindeki daha ağır basan görüş, önceki tarihli özel kanunun, sonraki tarihli genel kanun ile yürürlükten kaldırılamayacağı, yani bir genel hükmün önceden özel olarak öngörülmüş şeyleri sona erdiremeyeceği yönündedir. Ancak, sonraki tarihli genel kanunla önceki tarihli özel kanunun bir hükmü yeniden düzenlenmişse ne olacaktır?

Özel Kanun – Genel Kanun İlişkisi

Aynı anda aynı olayı düzenleyen biri genel diğeri özel iki ayrı kanun yürürlükte bulunduğu takdirde önceki kanun özel yeni kanun genel ise bu durumda da kanun koyucunun genel yasayı çıkarırken hangi amacı taşıdığına bakmak gerekir. Yasa koyucu önceki tarihli özel kanunla düzenlenen hususlarda yeni bir bakış açısıyla sonraki tarihli genel kanunla bir değişiklik öngördüğü takdirde olaya sonraki tarihli genel kanunun uygulanması gerekir.

Önceki Kanun ve Sonraki Kanun İlişkisi

Bu ilkeye göre, normlar hiyerarşisinde aynı düzeyde yer alan ve birbiriyle çatışan iki hüküm arasında konuluş zamanları bakımından öncelik sonralık ilişkisi var ise, bunlardan sonraki tarihli hükmün, önceki tarihli hükmü ilga ettiği kabul edilir. Örneğin iki kanun arasında çatışma varsa, sorun sonraki tarihli kanunun hükmüne göre çözümlenir. Aynı anda yürürlükte bulunan iki ayrı kanun, Aynı somut olay hakkında birbirinden farklı düzenlemeler içeren iki ayrı kanun aynı anda yürürlükte bulunduğu takdirde, sonraki kanunda yer alan hükümler olaya uygulanmakta ve kanun koyucunun o mevzudaki iradesinin yeni getirilen düzenlemeler çerçevesinde değiştiği kabul edilmektedir. Eğer kanun koyucu, sonraki düzenlemesinde önceki düzenleme hükümlerini değiştirdiğini açıkça belirtmişse problem doğmaz, ancak sonraki düzenleme aynı hususu farklı şekilde düzenlemişse ve açıkça bir ilgadan bahsedilmiyorsa zımni bir ilga söz konusudur.

Somut olayda uygulanması gereken iki ayrı kanunun farklı hükümlerinin seçiminde önceki kanun ve sonraki kanun hususu, bazı durumlarda genel kanun ve özel kanun kriteri ile iç içe ele alınmaktadır. Nitekim Danıştay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun bir kararında önceki ve sonraki kanun hükümleri arasında çelişme olduğu takdirde somut olayda özel ve sonraki kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.