İşletme Birleşmelerinin Nedenleri
Tarihi çok eskilere dayandığı düşünülen işletme birleşmelerinin modern anlamda başlangıcı 1890’lı yıllar olarak kabul görmektedir. [1] Bu tarihlerden bugüne kadar birleşmeler çeşitli evrelerden geçmiş, her bir evre rekabet ortamın bozulmasına neden olmuştur. Rekabet ortamının bozulmasına sebep olduğu için istenmeyen bu durum devletleri çoğu kez bu duruma karşı ticari hayatı düzenlemek için müdahalelerde bulunmak zorunda bırakmıştır. Özellikle kriz dönemlerinde veya kriz sonrası dönemlerde sermayenin güçlendirilmesi amacı taşıyan birleşmeler, 1980’li yıllardan sonra serbest piyasa ekonomisinin gelişmesi ve küreselleşme süreci ile birlikte daha büyük ivme kazanarak devam etmektedir. Muhakkak ki, bu sürecin hızlanmasında, gümrük duvarlarının indirilmesi, yabancı sermayenin teşvik edilmesi gibi nedenler önemli faktörler olarak ortaya çıkmaktadır.
Bir üst paragrafta anlatıldığı gibi, ülkelerin yabancı sermayeyi çekmek için çeşitli yollara başvurması ve yasal düzenlemeler yapması sonucu yabancı sermayenin o ülkeye doğrudan yatırımları mümkün olmaktadır. Bu yatırımlar çoğu zaman işletme satın almalar ya da birleşme yolları ile gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, şirketler ekonomik, hukuki ve teknik nedenlerle birleşme yolunu seçebilmektedirler. Birleşmede temel neden büyüme olmakla birlikte büyüme gerçekleştirilirken başka amaçlara da ulaşılmaktadır. Birleşme sonucunda ulaşılan ekonomik güç, birleşen firmaların ekonomik varlıklarının tek tek toplamından daha yüksektir. Sinerji etkisi ile açıklanan bu durum, bütünün, kendisini oluşturan parçaların toplamından daha yüksek bir değere sahip olacağını ifade etmektedir.[2]
İşletmeler belli başlı aşağıdaki nedenlerle birleşmeyi seçtikleri kabul edilmektedir:
- Pay sahiplerinin karını en çoklama ve yöneticilerin refah düzeyini artırma,
- Büyük ölçekte faaliyette bulunmanın sağlayacağı çeşitli imkanlara sahip olma (Ölçek ekonomisi),
- Teknolojik gelişmelerden yararlanma,
- İşletme içi büyümeye göre daha hızlı, daha maliyetli oluşu ve başka diğer üstün yönlerinin bulunması,
- Güçlü ve zayıf işletmeler arasında yapılacak birleşmeler ile işletme başarısızlıklarından kurtulma,
- İşletmenin saygınlığını artırma,
- Piyasada olumlu karşılanma,
- Kaynak sağlama kapasitesini artırma,
- Değerli sınai haklara sahip olma,
- Vergisel avantajlar elde etme,
- Riskleri azaltma
gibi nedenler sayılabilir.
Sonuç olarak, her geçen yıl hem ülkemizde hem de dünya çapında giderek artan oranlarda şirket birleşmeleri yaşanmakta olup, yaşanmaya devam edecektir. Birleşme hedefi büyümek ve katma değer meydana getirmektir. Fakat bu birleşmelerin hepsi hedeflendiği gibi olumlu sonuçlar doğurmamaktadır. Yukarıdaki sebeplerle birleşen işletmeler, çoğu kez piyasayı ele geçirmeye ve tekelleşmeye başlamaktadırlar. Bu da her ne kadar şirketler açısından cazip bir sonuç ise de devletlerin istemediği bir sonuçtur. Bu makalemizde şirket birleşmelerinin genel olarak nedenleri anlatılmış olup, bir sonraki makalenin konusu birleşmelerin ekonomi üzerindeki sonuçları ve birleşme çeşitlerini irdelemek üzerine olacak.
Bir sonraki makalede görüşmek üzere…
[1] Gregoriou and Renneboog, 2007: 1
[2] Nazalı, Ersin, Vergisel ve Yeni TTK Yönüyle Anonim ve Limited Şirketlerde Tasfiye, Birleşme, Bölünme ve Tür Değişimi İşlemleri, 4.Baskı, 2015, S.17.
